نیازسنجی بازار این کاربریها
به استناد آمارهای موجود در حال حاضر در حدود 10 هزار شرکت دانشبنیان در کشور در حال فعالیت میباشند. پیشبینی شده که در سالهای پیش رو تعداد این شرکت‌ها با افزایش روبرو خواهد بود. همین موضوع نیاز به پارکهای علم و فناوری را تا حدودی افزایش میدهد اما باید توجه داشت که ضوابط احداث این مجموعهها به دلیل وابستگی به وزارت علوم، اندکی سختگیرانه خواهد بود. همچنین جانمایی این مجموعهها در کنار واحدهای دانشگاهی و صنعتی حائز اهمیت میباشد.
از سوی دیگر، صنعت فضای کار اشتراکی پس از دوران کرونا بیش از پیش با رونق روبرو شد. این مجموعهها با هدف ایجاد محیط استقرار با امکانات اداری اولیه برای استارتاپها، فریلنسرها و نیروهای دورکار در سایر شرکت‌ها شکل گرفت. با توجه به میزان اجاره واحدهای اداری، صرف هزینه ماهانه برای اجاره میز یا اتاق اختصاصی بسیار به صرفهتر بوده، از این رو بسیاری از کسب و کارها برای شروع فعالیت خود استفاده از این مجموعهها را به سایر واحدهای اداری ترجیح می‌دهند. امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی و توسعه صنایع خلاق، پیشبینی میشود که در سالهای آتی تعداد شرکتهای استارتاپی و نوپا با افزایش روبرو باشد و به تبع آن نیاز به فضاهای کار اشتراکی نیز افزایش یابد.
در این مقاله، به تعریف هر یک از این فضاها و شناسایی امکانات آنها پرداخته شده است.
پارک علم و فناوری و کارخانههای نوآوری
پارکهای علم و فناوری در سطح کلان و منطقهای فعالیت داشته و کسبوکارهای کوچک و متوسط (استارتاپها) را پوشش می‌دهند و فرایند رشد و توسعه آنها را تسهیل میبخشد. در حالیکه کارخانههای نوآوری معمولاً در سطح فردی و سازمانی بوده و خدمات مورد نیاز برای رشد شرکتهای بزرگ را فراهم میکند.
در این مجموعهها گروه‌های مختلفی از جمله استارتاپها، شرکتهای دانشبنیان، سرمایهگذاران و متخصصین دانشگاهی فعالیت دارند. در پارکهای علم و فناوری به دلیل وابستگی به دانشگاهها، علاوه بر موارد فوق شرکتهای فناوری، واحدهای تحقیق و توسعه وابسته به صنایع دولتی و غیردولتی، انجمنها، نهادها و مراکز تحقیقاتی مستقل و وابسته به دانشگاهها نیز حضور دارند.
پارکهای علم و فناوری معمولاً از جانب دولتها برای تقویت اقتصاد منطقهای و ملی حمایت میشوند. واحدهای مستقر شده در این مراکز علاوه بر بهرهمند شدن از مزایای خدماتی، از حمایت شرکتهای دانشبنیان، معافیتهای مالیاتی، توجه سرمایهگذاران خارجی و گسترش روابط در سطوح بالاتر و اشتغال‌زایی نیز استفاده می‌کنند. از دیگر مزایای پارکهای علم و فناوری میتوان به حمایت از ثبت اختراعات داخلی و خارجی اشاره کرد. در پارکهای علم و فناوری معمولاً برای ایجاد مسیر توسعه شرکت‌ها، شبکه ارتباطی از متخصصین دانشگاهی ایجاد شده تا به کسب و کارهای فعال در این مجموعهها خدمات مشاوره‌ای و پشتیبانی ارائه شود.
در کارخانههای نوآوری این فرایند و شبکه ارتباطی گستردهتر میباشد. کسبوکارهای فعال در کارخانههای نوآوری برای مسیر رشد و توسعه به دنبال جذب سرمایهگذار، تبلیغات و ارزیابی هستند. در کارخانههای نوآوری زنجیرهای از شتاب دهندهها، ارائه دهندگان خدمات، سرمایهگذاران و … کنار یکدیگر فعالیت دارند.
کارخانههای نوآوری معمولاً در بافت شهری جانمایی شده و با هدف ایجاد پویایی در سطح شهر، با تغییر کاربری ساختمانها، کارخانهها و فضاهای قدیمی، در این مناطق احداث میشوند ولی پارکهای علم و فناوری در کنار واحدهای دانشگاهی و در اغلب موارد محدودههای صنعتی جانمایی میشوند.
ساختار فضا و چیدمان کارخانههای نوآوری به صورت یکپارچه بوده و همه بخشها در یک سالن و در ارتباط با یکدیگر جانمایی میشوند. این در حالی است که در پارکهای علم و فناوری بخشهای مختلف از یکدیگر جدا شده و مجموعه به صورت تفکیک شده طراحی میشود.
از جمله بخشها و امکانات مختلف در کارخانههای نوآوری و پارکهای علم و فناوری میتوان به دفاترکار، فضای کار اشتراکی و خصوصی، سالن برگزاری جلسات و همایشها، کارگاههای فنی و آموزشی، آزمایشگاه، سالن بدنسازی، سالن‌های چند منظوره ورزشی، رستوران، کافی‌شاپ، پارکینگ، اینترنت، سیستمهای صوتی و پروژکتور اشاره کرد.
تفاوت کارخانه نوآوری و پارک علم و فناوری
- دارای ماهیت خصوصی بوده و مدیریت آن معمولاً بر عهده کارآفرینان میباشد.
- جانمایی شده در بافت شهری با تغییر کاربری ساختمانها و کارخانههای قدیمی
- ارائه خدمات، فضا و امکانات به کسب و کارهای بزرگ برای جذب سرمایه، تبلیغات، ارزیابی
- طراحی و چیدمان فضا به صورت سالن یکپارچه (فلت)
- حضور شرکتهای استارتاپی، دانشبنیان، سرمایهگذاران و متخصصین دانشگاهی
- برخی از کارخانههای نوآوری در پارکهای علم و فناوری و به عنوان زیرمجموعه آنها فعالیت دارند.
پارکهای علم و فناوری
- وابسته به وزارت علوم و دانشگاهها
- جانمایی شده در کنار واحدهای دانشگاهی یا محدودههای صنعتی
- ایجاد رشد و توسعه در کسب و کارهای کوچک و متوسط (استارتاپها)
- طراحی فضا به صورت بخشبندی شده
- حضور شرکتهای استارتاپی، دانشبنیان، سرمایهگذاران، متخصصین دانشگاهی، واحدهای تحقیق و توسعه، شرکتهای فناور، انجمنها، نهادها و مراکز تحقیقاتی
- دارای مزایایی از جمله معافیت مالیاتی، جذب سرمایهگذار، امکان ثبت اختراع، اشتغال‌زایی، دریافت خدمات مشاوره و پشتیبانی
فضای کار اشتراکی
فضای کار اشتراکی، محیط کاری مشترکی است که افراد و گروه‌های مختلف با فعالیت‌های مستقل، از آن استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر این محیط از چندین میز و صندلی تشکیل شده و افراد و گروه‌های مختلف می‌توانند در ازای پرداخت مبلغ معینی به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه آن را اجاره کنند.
به طور کلی فضاهای کاری مشترک برای اعضای خود امکان استفاده از میز و صندلی شخصی، اینترنت پر سرعت، اتاق جلسات و لوازم اداری مانند فکس و پرینتر را فراهم می‌کنند. با این وجود این شرکت‌ها امروزه به دلیل وجود رقابت، علاوه بر موارد ذکرشده امکانات بیشتری را همچون کتابخانه، کافی‌شاپ و بن‌های تخفیف غذایی، باشگاه ورزشی، اتاق بازی و فیلم، خطوط تلفن، سالن‌های همایش و همچنین خدمات مشاوره‌ای در زمینه کسب و کار ارائه می‌دهند.
فضاهای کار اشتراکی معمولاً شامل بخشهای مختلفی بوده که انواع فضاهای اداری مورد نیاز مخاطبین را پوشش میدهد. به عنوان مثال بخش از این فضا به صندلیهای مشترک، بخشی به صندلیهای خصوصی و بخشی به دفاترکار و اتاقهای خصوصی 2 تا 16 نفره اختصاص داده شده است. هزینه اجاره هریک از این فضاها بسته به نوع امکانات و خدمات و مدت زمان رزرو متفاوت است. به طور کلی، میانگین هزینه ماهانه اجاره صندلی 2 تا 3.5 میلیون تومان به ازای هر نفر و میانگین هزینه اجاره اتاق کار اختصاصی، در بازه 9 تا 30 میلیون تومان میباشد. لازم به ذکر است که هزینه استفاده از امکانات مجموعه، نظیر سالن جلسات، کنفرانس و همایشها و کارگاههای آموزشی معمولاً به صورت جداگانه لحاظ میشود.
معمولاً فضاهای کار اشتراکی توسط شرکتهای استارتاپی مورد استقبال بیشتری قرار میگیرد. استارتاپها بسیاری فعالیت خود را از فضاهای دانشگاهی آغاز می‌کنند و اعضای این کسبوکارها معمولاً دانشجویان هستند. همچنین اعضای این تیمها با توجه به نوع فعالیت خود همواره در تعامل با یکدیگر و سایر استارتاپها میباشند. این مجموعهها با توجه به هزینه کمتر اجاره و وجود امکانات مورد نیاز برای شرکت‌ها میتواند مورد استقبال این مجموعهها قرار گیرد.
فضای کار اشتراکی با توجه به نوع کانسپت و مخاطبین معمولاً به عنوان فضای تکمیلی پارکهای علم و فناوری و کارخانههای نوآوری طراحی میشود. این موضوع باعث استقبال استارتاپها و سایر شرکتهای فعال در این مجموعهها خواهد شد.
